ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
1 | 2 | |||||
3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
چنانچه اهل بررسی منابع انگلیسیزبان باشید، چهبسا هنگام مطالعۀ متنهایی دربارۀ تاریخ هنر و صنایع اسلامی، به واژۀ Cenotaph برخوردهاید. جستجو در فرهنگها چندان کمکی به درک این واژه در متنهای هنر اسلامی نمیکند. cenotaph در متنهای فرهنگ و هنر اسلامی به صندوق مزار اشاره دارد. در ادامه این واژه را شرح خواهیم داد.
بیشتر فرهنگهای موجود این واژه را چنین معنی کردهاند:مقبرۀ سرباز گمنام: فرهنگ باطنی و حییم؛
مقبرۀ خالی؛ مقبرۀ سرباز گمنام: فرهنگ آریانپور و واژهنامۀ باستانشناسی ملکشهمیرزادی؛
مقبرۀ یادبودیِ خالی از جسد: فرهنگ مصور هنرهای تجسمی (مرزبان و معروف)...
در برخی مانند فرهنگ اصطلاحات علوم و تمدن اسلامی (بهاءالدین خرمشاهی) نیز جای این واژه خالی است و معنی برای آن نیامده است.
شیلا بلر در پژوهشی با نام «On Giving to Shrines» به شیءای از دورۀ صفوی میپردازد و آن را cenotaph چوبی توصیف میکند که برای مقبرۀ شاه اسماعیل اول صفوی ساخته و سپس به مقبرۀ تاجالملک اهدا کردهاند. بلر دربارۀ این واژه در متن مینویسد:
«the box used to mark the spot where the body was interred beneath the ground»
چنانچه روشن است، این واژه به جعبه یا صندوقی اشاره میکند که برای نشانگذاری محلِ خاکسپاری فردِ درگذشته کاربرد داشته است. بلر در ادامۀ این نگارش، با اشاره به پژوهشی منتشرشده از Hillenbrand با نام «Sarcophagus of Shah Isma'il» که دربارۀ همین شیء است، تأکید میکند، نباید در فرهنگ اسلامی، cenotaph را با sarcophagus یا همان تابوت، یکی پنداشت؛ زیرا بر خلاف تابوت که جسم فرد را دربرمیگیرد، این شیء، خالی از جسد است و بدن فرد زیر آن در درون خاک جای دارد:
«the object [cenotaph] is technically not a sarcophagus, which contains a body, but that is buried below»
بنابراین cenotaph با «صندوق مزار» در فرهنگ اسلامی یکی است. صندوق مزار، صندوقی بیشتر چوبی، با تزیینات گوناگون و بسیار فاخر بود که در زیارتگاهها، مکان قبر را نشان میداد. این صندوقها در بررسی تاریخ هنر اسلامی، جایگاهی ویژه دارد و هنوز در بسیاری از بقعهها و زیارتگاههای دور و نزدیک کشور نگهداری میشود. صندوق مزار، چنانچه بلر اشاره میکند، دربردارندۀ جسد نیست، بلکه با کارکردی یادمانی در مرکز آرامگاه جای میگیرد. گاه چوبی با تزیینات منبت، مشبک و گرهچینی است؛ گاه با پارچههای زربفت و ابریشمین پوشیده شده؛ گاه آراسته به کاشیهای زرینفام است و ... بیشتر صندوقهای مزار، آراسته به کتیبههایی با (خطهای ثلث، نستعلیق و ...) برگرفته از آیات قرآنی، احادیث و دعا، سرودههای شاعران بنام و ... است که در بررسی دلایل ساخت، صاحب یا صاحبان صندوق، هنرمندان، دورۀ ساخت اثر و حتی تاریخچۀ آرامگاهی که در آن قرار دارد، راهگشاست.
نمونهای از صندوق مزار؛ مقبرۀ تاجالملک و الدّین ابوالقاسم؛ اثر استاد احمد و استاد حسنبن حسین؛ ایران؛ رمضان 877 ه.ق؛ موزۀ RISD
اثر را در سایت موزه از اینجا ببینید.
من همین الان جلوی این اثر استثنایی هستم و داشتم فکر میکردم سنوتاف چی میشه به فارسی و تو سایت های واژهنامه هیچ واژه ای نبود که از ایران قدیم باشه و ترجمه های سطحی از انگلیسی به فارسی بودن تا سایت شما رو پیدا کردم.
مرسی از توضیحات کاملتون
سلام
بسیار خوشحالم که این نوشته برای شما راه گشا بوده است.