مجموعه نگاره‎های پراکندۀ شاهنامه بزرگ ایلخانی (شاهنامه ابوسعیدی، شاهنامه کبیر، شاهنامه دموت؛ پارۀ دوم)

پارۀ نخست را اینجا ببینید.

شاهنامۀ بزرگ یا کبیر ایلخانی/ مغول، نام نسخه‎ای مصور از دورۀ ایلخانی است که به دلیل اندازۀ بزرگ برگه‎هایش بدین نام خوانده می‎شود. برای نمونه، برپایۀ گزارش گالری هنری فریر، برگه‎ای که نگارۀ «مرگ اسکندر» را دربردارد، ۵۷/۶ در ۳۹/۷ سانتی‎متر است.

پژوهشگران براین باورند که شاهنامۀ بزرگ مغول را در روزگار فرمانروایی ابوسعید ایلخانی در کارگاه پررونق دربار وی و با پشتیبانی او پرداخته‎اند؛ ازاین‎رو در برخی منابع با نام شاهنامۀ ابوسعیدی آمده است.

در ۱۹۱۰ م/ حدود ۱۲۸۸ ه.ش، این نسخه با واسطه به دست مجموعه‎داری فرانسوی با نام ژرژ ژوزف دموت (George Joseph Demotte) رسید. دموت برای فروش این نسخه پربها، پیشنهادات بسیاری به مجموعه‎ها و گالری‎های هنری داد که البته بهای بالای آن، سدی بزرگ در برابر استقبال ایشان از خرید بود. دموت برآن شد شیرازۀ این نسخۀ بی‎همتا را بگشاید و برگه‎های آن را به‎گونه‎ای منفرد بفروشد. همین تصمیم نابخردانه سبب گردید امروزه برگه‎های شاهنامۀ ابوسعیدی در سراسر جهان پراکنده باشد. متأسفانه در پی این اقدام، بسیاری از صفحات متنی نیز گم شد. ازاین‎روست که برخی منابع، به‎ویژه منابع غربی، گاه این شاهنامه را شاهنامۀ دموت می‎خوانند.

امروزه برگه‎هایی از این نسخۀ ممتاز را می‎توان در مجموعۀ ناصر خلیلی، مجموعۀ کلولند، موزۀ متروپولیتن، مجموعۀ دانشگاه هاروارد، مجموعۀ هنری فریر، موزۀ بریتانیا، موزۀ هنری نلسون ـ اتکینز، مجموعۀ هنری دیترویت، موزۀ هنرهای زیبای بوستون، موزۀ لوور، مجموعۀ کنتس دوپهاگ و موزۀ رضا عباسی تهران یافت.

نوشتار حاضر در چندین بخش، برگه‎های مجموعه‎های یادشده را در اختیار هنرپژوهان می‎گذارد.

مجموعه نگاره‎های پراکندۀ شاهنامه بزرگ ایلخانی (شاهنامه ابوسعیدی، شاهنامه کبیر، شاهنامه دموت؛ پارۀ نخست)

شاهنامۀ بزرگ یا کبیر ایلخانی/ مغول، نام نسخه‎ای مصور از دورۀ ایلخانی است که به دلیل اندازۀ بزرگ برگه‎هایش بدین نام خوانده می‎شود. برای نمونه، برپایۀ گزارش گالری هنری فریر، برگه‎ای که نگارۀ «مرگ اسکندر» را دربردارد، ۵۷/۶ در ۳۹/۷ سانتی‎متر است.

پژوهشگران براین باورند که شاهنامۀ بزرگ مغول را در روزگار فرمانروایی ابوسعید ایلخانی در کارگاه پررونق دربار وی و با پشتیبانی او پرداخته‎اند؛ ازاین‎رو در برخی منابع با نام شاهنامۀ ابوسعیدی آمده است.

در ۱۹۱۰ م/ حدود ۱۲۸۸ ه.ش، این نسخه با واسطه به دست مجموعه‎داری فرانسوی با نام ژرژ ژوزف دموت (George Joseph Demotte) رسید. دموت برای فروش این نسخه پربها، پیشنهادات بسیاری به مجموعه‎ها و گالری‎های هنری داد که البته بهای بالای آن، سدی بزرگ در برابر استقبال ایشان از خرید بود. دموت برآن شد شیرازۀ این نسخۀ بی‎همتا را بگشاید و برگه‎های آن را به‎گونه‎ای منفرد بفروشد. همین تصمیم نابخردانه سبب گردید امروزه برگه‎های شاهنامۀ ابوسعیدی در سراسر جهان پراکنده باشد. متأسفانه در پی این اقدام، بسیاری از صفحات متنی نیز گم شد. ازاین‎روست که برخی منابع، به‎ویژه منابع غربی، گاه این شاهنامه را شاهنامۀ دموت می‎خوانند.

امروزه برگه‎هایی از این نسخۀ ممتاز را می‎توان در مجموعۀ ناصر خلیلی، مجموعۀ کلولند، موزۀ متروپولیتن، مجموعۀ دانشگاه هاروارد، مجموعۀ هنری فریر، موزۀ بریتانیا، موزۀ هنری نلسون ـ اتکینز، مجموعۀ هنری دیترویت، موزۀ هنرهای زیبای بوستون، موزۀ لوور، مجموعۀ کنتس دوپهاگ و موزۀ رضا عباسی تهران یافت.

نوشتار حاضر در چندین بخش، برگه‎های مجموعه‎های یادشده را در اختیار هنرپژوهان می‎گذارد.

همانندی توصیف آناهیتا در اوستا با تندیس آتنای فیدیاس در یونان (ویدئوی سخنرانی)