تکیه‌گاه‌های دیداری تصویر در ترکیب‌بندی‌های نسخه‌های مصور پیشامغول

مقالۀ «تکیه‌گاه‌های دیداری تصویر در ترکیب‌بندی‌های نسخه‌های مصور پیشامغول» در نشریۀ مطالعات هنرهای تجسمی دانشگاه سیستان و بلوچستان منتشر شد.

نویسنده: مریم کشمیری؛ استادیار گروه نقاشی، دانشکده هنر دانشگاه الزهرا(س)

نشریۀ مطالعات هنرهای تجسمی (دانشگاه سیستان و بلوچستان)، دورۀ ۱، شمارۀ ۲، صفحات ۸۹ تا ۱۰۶.

جایگاه خمسه ‎نگاری در فرآیند سه گانۀ الگوسازی نقاشی ایرانی برپایۀ مفهوم ادراک بالمعرفه

مقالۀ «جایگاه خمسه‌نگاری در فرآیند سه گانۀ الگوسازی نقاشی ایرانی برپایۀ مفهوم ادراک بالمعرفه» منتشر شد.

مریم کشمیری، استادیار گروه نقاشی دانشگاه الزهرا

دوفصلنامۀ رهپویۀ حکمت هنر، دورۀ ۲، شمارۀ ۱، صفحات ۷۵ تا ۸۶

 

مقایسۀ ساختار تذهیب صفحات مذهب مزدوج در چهل نسخه از شاهنامه‎ها و خمسه‎های دورۀ صفوی

مقالۀ «مقایسۀ ساختار تذهیب صفحات مذهب مزدوج در چهل نسخه از شاهنامه‎ها و خمسه‎های دورۀ صفوی (سده‎های 10 و 11 هجری)» منتشر شد.

نویسندگان: الهام اکبری و مریم کشمیری

فصلنامۀ هنرهای صناعی اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، سال ششم، شمارۀ 1، بهار و تابستان 1401، صفحات 85ـ101

کتاب «گل اناری (شاه عباسی): خاستگاه، سیر دگرگونی و شیوه طراحی» منتشر شد.

گل اناری (شاه عباسی): خاستگاه، سیر دگرگونی و شیوه طراحی

دکتر مریم کشمیری (هیئت علمی دانشگاه الزهرا^(س))

انتشارات سمت، بهار ۱۴۰۰

شابک: ۵-۲۳۰۴-۰۲-۶۰۰-۹۷۸

مشخصات ظاهری: ده، ۲۰۱ ص.: مصور

Anari Motif (Shah-Abbasi): Beginning, History of Development and Drawing

Maryam Keshmiri, PhD

روز قلم و جشن تیرگان (تیر روز تیرماه)؛ جشن نگاشتن (کتابت)

نسخۀ خطی آثارالباقیه ابوریحان بیرونی، صفحات ۲۰۴-۲۰۵، به خط ابن‎الکتبی، شاید مراغه، ۷۰۷ ه.ق، کتابخانه ادینبرا، شمارۀ Or MS 161

تیرگان که در ۱۳ تیرماه برگزار می‎شده است، جشنی با دو پیشینه به شمار می‎آمد. آنچه دربارۀ تیرگان می‎دانیم بیش از همه در آثارالباقیه ابوریحان بیرونی آمده است.

کهن‎ترین پیکرنگاشتۀ خواجه نصیرالدین طوسی؛ نقاشی ایرانی در سده‎های کهن، واقع‎نمایی یا خیال‎پردازی؟

از دیرباز همواره بر سر ماهیت نگارگری ایرانی حرف‎وسخن‎ها بوده است؛ فضای هندسی ناآشنای نگاره‎های ایرانی، رنگ‎های درخشان و پرجلای آن، الگوسازی چهره‎ها و شخصیت‎ها و ... سبب شد بسیاری هنرپژوهان ـ به‎ویژه شرق‎شناسان  ـ چنین تصور کنند که بی‎تردید نگارگران ایرانی در پی بازنمایی فضایی خیالی و دور از واقعیت این جهان بودند. تحلیل نگارگری ایرانی برپایۀ نگاه‎های صوفیانه و اشراقی حتی از چارچوب‎ها و  مبانی نگارگری ایرانی فراتر رفت و بررسی شخصیت تک‎تک هنرمندان را نیز دربرگرفت؛ ازاین‎رو، برای انسان امروز، جهان هنری ایران کهن، بیش از پیش رازآمیز و درک‎ناشدنی شد.

تذهیب در ایران: تاریخچه، نقوش و اصطلاحات؛ چاپ دوم

تذهیب در ایران

تاریخچه، نقوش و اصطلاحات

 مریم کشمیری

به چاپ دوم رسید.

 

مجموعه نگاره‎های پراکندۀ شاهنامه بزرگ ایلخانی (شاهنامه ابوسعیدی، شاهنامه کبیر، شاهنامه دموت؛ پارۀ دوم)

پارۀ نخست را اینجا ببینید.

شاهنامۀ بزرگ یا کبیر ایلخانی/ مغول، نام نسخه‎ای مصور از دورۀ ایلخانی است که به دلیل اندازۀ بزرگ برگه‎هایش بدین نام خوانده می‎شود. برای نمونه، برپایۀ گزارش گالری هنری فریر، برگه‎ای که نگارۀ «مرگ اسکندر» را دربردارد، ۵۷/۶ در ۳۹/۷ سانتی‎متر است.

پژوهشگران براین باورند که شاهنامۀ بزرگ مغول را در روزگار فرمانروایی ابوسعید ایلخانی در کارگاه پررونق دربار وی و با پشتیبانی او پرداخته‎اند؛ ازاین‎رو در برخی منابع با نام شاهنامۀ ابوسعیدی آمده است.

در ۱۹۱۰ م/ حدود ۱۲۸۸ ه.ش، این نسخه با واسطه به دست مجموعه‎داری فرانسوی با نام ژرژ ژوزف دموت (George Joseph Demotte) رسید. دموت برای فروش این نسخه پربها، پیشنهادات بسیاری به مجموعه‎ها و گالری‎های هنری داد که البته بهای بالای آن، سدی بزرگ در برابر استقبال ایشان از خرید بود. دموت برآن شد شیرازۀ این نسخۀ بی‎همتا را بگشاید و برگه‎های آن را به‎گونه‎ای منفرد بفروشد. همین تصمیم نابخردانه سبب گردید امروزه برگه‎های شاهنامۀ ابوسعیدی در سراسر جهان پراکنده باشد. متأسفانه در پی این اقدام، بسیاری از صفحات متنی نیز گم شد. ازاین‎روست که برخی منابع، به‎ویژه منابع غربی، گاه این شاهنامه را شاهنامۀ دموت می‎خوانند.

امروزه برگه‎هایی از این نسخۀ ممتاز را می‎توان در مجموعۀ ناصر خلیلی، مجموعۀ کلولند، موزۀ متروپولیتن، مجموعۀ دانشگاه هاروارد، مجموعۀ هنری فریر، موزۀ بریتانیا، موزۀ هنری نلسون ـ اتکینز، مجموعۀ هنری دیترویت، موزۀ هنرهای زیبای بوستون، موزۀ لوور، مجموعۀ کنتس دوپهاگ و موزۀ رضا عباسی تهران یافت.

نوشتار حاضر در چندین بخش، برگه‎های مجموعه‎های یادشده را در اختیار هنرپژوهان می‎گذارد.

مجموعه نگاره‎های پراکندۀ شاهنامه بزرگ ایلخانی (شاهنامه ابوسعیدی، شاهنامه کبیر، شاهنامه دموت؛ پارۀ نخست)

شاهنامۀ بزرگ یا کبیر ایلخانی/ مغول، نام نسخه‎ای مصور از دورۀ ایلخانی است که به دلیل اندازۀ بزرگ برگه‎هایش بدین نام خوانده می‎شود. برای نمونه، برپایۀ گزارش گالری هنری فریر، برگه‎ای که نگارۀ «مرگ اسکندر» را دربردارد، ۵۷/۶ در ۳۹/۷ سانتی‎متر است.

پژوهشگران براین باورند که شاهنامۀ بزرگ مغول را در روزگار فرمانروایی ابوسعید ایلخانی در کارگاه پررونق دربار وی و با پشتیبانی او پرداخته‎اند؛ ازاین‎رو در برخی منابع با نام شاهنامۀ ابوسعیدی آمده است.

در ۱۹۱۰ م/ حدود ۱۲۸۸ ه.ش، این نسخه با واسطه به دست مجموعه‎داری فرانسوی با نام ژرژ ژوزف دموت (George Joseph Demotte) رسید. دموت برای فروش این نسخه پربها، پیشنهادات بسیاری به مجموعه‎ها و گالری‎های هنری داد که البته بهای بالای آن، سدی بزرگ در برابر استقبال ایشان از خرید بود. دموت برآن شد شیرازۀ این نسخۀ بی‎همتا را بگشاید و برگه‎های آن را به‎گونه‎ای منفرد بفروشد. همین تصمیم نابخردانه سبب گردید امروزه برگه‎های شاهنامۀ ابوسعیدی در سراسر جهان پراکنده باشد. متأسفانه در پی این اقدام، بسیاری از صفحات متنی نیز گم شد. ازاین‎روست که برخی منابع، به‎ویژه منابع غربی، گاه این شاهنامه را شاهنامۀ دموت می‎خوانند.

امروزه برگه‎هایی از این نسخۀ ممتاز را می‎توان در مجموعۀ ناصر خلیلی، مجموعۀ کلولند، موزۀ متروپولیتن، مجموعۀ دانشگاه هاروارد، مجموعۀ هنری فریر، موزۀ بریتانیا، موزۀ هنری نلسون ـ اتکینز، مجموعۀ هنری دیترویت، موزۀ هنرهای زیبای بوستون، موزۀ لوور، مجموعۀ کنتس دوپهاگ و موزۀ رضا عباسی تهران یافت.

نوشتار حاضر در چندین بخش، برگه‎های مجموعه‎های یادشده را در اختیار هنرپژوهان می‎گذارد.

برگردان واژۀ Colophon در متن‎های فارسی و چکیده‎ای دربارۀ آن

در پژوهش‎های انگلیسی‎زبان که به بررسی هنر نسخه‎آرایی (مانند کتاب‎آرایی مانویان، نسخه‎پردازی‎های دورۀ اسلامی، نسخه‎آرایی‎های بیزانسی و ...) می‎پردازد، فراوان با واژۀ Colophon روبه‎رو می‎شویم. این واژه رابرابری برای ترقیمه، خاتمه یا انجامه در زبان فارسی می‎دانند. ترقیمه در نسخه‎پردازی ایرانی دربردارندۀ اطلاعاتی ویژه بوده و در دوره‎های تاریخی کتاب‎آرایی ایرانی، برپایۀ نسخه‎های برجای‎مانده به شکل‎های گوناگونی اجرا شده است. در ادامه پس از آشنایی گزیده با ترقیمه، سیر دگرگونی شکلی آن را بررسی می‎کنیم.