رودنکو (Rudenko) و آرامگاه‎های یخ‎زدۀ پازیریک در سیبری؛ دربارۀ کتاب Frozen Tombs of Siberia

 یافته‎های پازیریک برای بیشتر ایرانیان، یادآور فرشی است که هنر بافندگی هخامنشی را به رخ می‎کشد؛ اما اهمیت این حفاری، برای تاریخ هنر ایران و جهان، تنها بسته به کشف این بافته نیست....

 در سال‎های 1947 تا 1949 م. سرگئی ایوانوویچ رودنکو (Sergei I. Rudenko) مقابر دوم تا پنجم گورستان پازیریک در درۀ آلتایی سیبری را کاوش کرد(نخستین مقبره در 1929 م. بازیابی شده بود). این آرامگاه‎ها نیز همانند آرامگاه شمارۀ 1، بر اثر یخ‎زدگی و سرمای شدید منطقه، دربردارندۀ گستره‎ای از اشیا و اجسادی بود که در شرایط طبیعی می‎بایست از میان رفته باشد: از پیکره‎های خالکوبی‎شده تا بافته‎ها، دوخته‎ها و زین‎های نمدین پُرآذین.

رودنکو، گزارشی کامل از یافته‎های خود را به زبان روسی در 1953 م. منتشر کرد. نخستین چاپ از ترجمۀ انگلیسی این کتاب، به سال 1970 م. با نام Frozen Tombs of Siberia, the Pazyryk Burials of Iron-Age Horsemen، در دانشگاه کالیفرنیا انتشار یافت. این کتاب شامل بخش‎های زیر است:

1. The Valley of Pazyryk and Barrow Congelation

2. Barrows of the Pazyryk Group

3. Physical Type of the Population

4. Economy and Way of Life

5. Clothing and Personal Adornment

6. Means of Locomotion

7. Techniques Employed in Working the Different Materials

8. Some Evidence about the Social Structure

9. Art

10. Religious Beliefs and Rituals

11. The Dating and Cultural-Historical Place of the Finds from the High Altai

گفتار یازدهم به‎ویژه دربردارندۀ شرح‎های جالبی از اشیای هخامنشی است. در پایان کتاب نیز تصویرها و طرح‎های کاملی از یافته‎ها، آرایه‎های آن‎ها و ... دیده می‎شود.

به نظر می‎رسد مقابر پازیریک از آنِ بزرگ‎زادگان و اشراف منطقه بوده است که با سرزمین‎های همجوار خود، دادوستد گسترده‎ای داشته و شاید، پلی میان فرهنگ‎های همسایگانشان بوده‎اند. همجواری پارچۀ ابریشم‎دوزی‎شدۀ چینی (تصویر 1) با نوارهای تزیینی دوخته‎دوزی‎شده (تصویرهای 2 و 3) یا فرشینۀ هخامنشی (تصویر 4) این دادوستد را آشکار می‎کند. به تازگی، کتاب رودنکو را می‎توان از برخی سایت‎ها دریافت کرد.

نسخه‎ای از کتاب را می‎توانید از اینجا کنید.

مجموعۀ اشیای یافت‎شده از پازیریک، اکنون در موزۀ آرمیتاژ نگهداری می‎شود. تصویرها و شرح آنها را می‎توانید در اینجا ببینید.

تصویر 1     بخشی از پارچۀ ابریشم‎دوزی‎شدۀ چینی (depts.washington.edu)


تصویر 2     کنارۀ گوبلن‎دوزی با نقش شیرهای غران (depts.washington.edu)


تصویر 3     کنارۀ دوخته‎دوزی با نقش بانوان هخامنشی (depts.washington.edu)


تصویر 4     نقش سوارکار مادی بر بخشی از کنارۀ فرش هخامنشی، یافته در پازیریک (depts.washington.edu)