تزیینات آرامگاه امام علی (ع) برپایۀ سفرنامۀ ابن بطوطه (معرفی کتاب رحله یا سفرنامۀ ابن بطوطه)

کتاب رحله، نخستین بار به کوشش دو خاورشناس برجسته و برپایۀ برابری پنج نسخۀ خطی کتابخانۀ پاریس، به زبان فرانسه منتشر شد. این پنج نسخه، همچنان تنها نسخ خطی موجود در جهان از کتاب ابن بطوطه است و تا کنون متن تازه‎ای یافت نشده است. برگردان‎های عربی که پس از چاپ نسخۀ فرانسوی و بربنیان این متن، منتشر شد، اشتباهات بسیاری دارد. معتبرترین آن‎ها، کتاب رحله از انتشارات دارالکتب العلمیه بیروت است که به سال 1987 منتشر شد و پس از نسخۀ پاریس، معتبرترین آن‎ها به شمار می‎آید. برگردان فارسی رحله، برپایۀ همین نسخۀ عربی است. گفتنی است برگزیده‎ای از این کتاب، پیشتر به زبان انگلیسی نیز برگردانده و منتشر شده بود.

مسیرهایی که ابن بطوطه در سفرهای اول، دوم و سوم پیموده است.

نمادهای سنتی و عناصر مذهبی مردمی (عامیانه) در آثار پیشگامان نوسنت گرایی (جریان سقاخانه)

می‎توان عناصر مذهبی را که در آثار نوسنت‎گرایان ایرانی (پیشگامان جریان سقاخانه) دیده می‎شود، در دو گروه بررسی کرد: نخست، شکل‎هایی برخاسته از حکمت و عرفان اسلامی که بیشتر نمادین و مفهومی است؛ دوم، عناصر مذهبی مردمی که به‎ویژه از ساختار سقاخانه‎ها در محلات قدیمی، روایت رخدادهای کربلا، مراسم سوگواری آن و باورهایی چون توسل، نذر و ... سرچشمه گرفته است. گروه نخست را در پژوهشی جداگانه بررسی کردیم (نگاه کنید به: نشانه‎شناسی حکمی ـ اسلامی در آثار پیشگامان نوسنت‎گرایی، مریم کشمیری، نشریۀ نقش‎مایه، س 5، ش 15، تابستان 1392؛ این مقاله را اینجا بیابید). اکنون گروه دوم را بازبینی می‎کنیم (بررسی حاضر در همایش جایگاه هنر شیعی در تبیین مفاهیم و ارزش‎های اسلامی، فروردین 1394 ارائه شد).

تذهیب در ایران: تاریخچه، نقوش و اصطلاحات

تذهیب در ایران

تاریخچه، نقوش و اصطلاحات

 مریم کشمیری

 

حروف گرایی (لتریسم) در آثار سقاخانه ای (پیشگامان نوسنت گرایی)

پیشگامان جنبش سقاخانه در دهه‎های 40 و 50 خورشیدی از نخستین کسانی بودند که حروف فارسی را طلسم‎وار و بی‎توجه به معانی واژگانی بر گسترۀ بوم نشاندند. اینکه تا چه اندازه جامعۀ روشنفکری آن روزگار به این آثار روی خوش نشان داد و چگونه با این شیوۀ مواجهۀ صوری با واژه و الفبا کنار آمد، بحثی است کهنه و تکراری. گزیده می‎توان گفت گرته‎برداری گسترده از این آثار تا به امروز نشان می‎دهد پذیرش آن بر رَدَّش چیره شده است. اما ریشه‎های این نوآوری پردامنه را در کجا باید جست؟

روز قلم و جشن تیرگان (تیر روز تیرماه)؛ جشن نگاشتن (کتابت)

تیرگان که در 13 تیرماه برگزار می‎شده است، جشنی با دو پیشینه به شمار می‎آمد. آنچه دربارۀ تیرگان می‎دانیم بیش از همه در آثارالباقیه ابوریحان بیرونی آمده است. 

پارچه‎ بافی ری و شاپور، گمشده در هیاهوی نام یمن

میان تکه‎پارچه‎های طرازدار سده‎های آغازین اسلامی، پارچه‎های رنگینی دیده می‎شود که کارشناسان آن‎ها را از تولیدات کارگاه‎های کهن یمن می‎دانند. مجموعه‎های بسیاری مانند متروپولیتن (آمریکا)، موزۀ بریتانیا، موزۀ سلطنتی اونتاریو (کانادا) و ... از این تکه‎پارچه‎های کهن با طرازهای دوخته‎دوزی یا رنگ‎آمیزی شده نگهداری می‎کنند.

معرفی کتاب Voyage En Perse (سفر به ایران)؛ نوشتۀ اوژن فلاندن ( Eugene Flandin)

کتاب Voyage En Perse (سفر به ایران) یکی از سفرنامه‎های مهم در شناخت ایران ابتدای قاجار است. این کتاب که شرح سفر نویسنده در سال‎های 1839ـ1841 م. است، جزییات بسیاری دربارۀ ایران آن دوران در اختیار پژوهشگران می‎گذارد.

 
اوژن فلاندن (1809-1889)

تن پوش الکسیوس آپوکاوکوس (Alexius Apocaucos)، جلوه ای از فراگیری پارچه های ساسانی

در کنار تکه‎پارچه‎های (بیشتر ابریشمین) ساسانی که در موزه‎های جهانی و مجموعه‎های فردی نگهداری می‎شود، بافته‎های ممتاز کلیساها و پرستشگاه‎های مسیحیان اهمیتی درخور دارد. این آثار، شاهدی برای جایگاه هنری برجسته و ارزش والای اقتصادی بافته‎های شهریاری ساسانی است، پارچه‎هایی بافته از لطیف‎ترین ابریشم، آمیخته به زر و سیم.

پیوسته با نوشتار پیش رو، این پژوهش را نیز ببینید.