گیاهان فراگیر در نقاشی ژاپن و پیوستگی آن با باورهای مردمان این سرزمین، بخش دوم

در بخش دوم از یادداشت «گیاهان فراگیر در نقاشی ژاپن و ...» به بررسی شکوفۀ گیلاس، گل‎های داوودی، صدتومانی و زنبق خواهیم پرداخت. بخش نخست را در اینجا بخوانید. 

5 .  شکوفۀ گیلاس: گیلاس، نشان ملی سرزمین ژاپن و پیش‎فرضی برای برکت جاودان در این سرزمین است. گیلاس از گیاهان بومی ژاپن است که گونه‎های گوناگون و خودروی آن، باغ‎ها و مناظر خیال‎انگیزی در این سرزمین ساخته است. در ژاپن، این گیاه، بیش از آنکه به جهت محصول‎دهی مورد توجه باشد، گیاهی زینتی است که سبب لطافت روح می‎شود و حتی برخی تمرین‎های تمرکز و طبیعت‎گرایی ژاپنی با حضور در کنار این درخت و استشمام بوی شکوفه‎ها و برگ‎های آن توصیه شده است. برخی گونه‎های زینتی گیلاس در این سرزمین، گل‎های بسیار زیبا  دارد، در حالیکه شکوفه‎های این گونه‎ها هرگز به میوه تبدیل نمی‎شود. در مراسم ازدواج، به جای چای، دم‎کردۀ این گیاه را تعارف می‎کنند که نمادی برای سعادت زوج است. از آنجا که عمر شکوفۀ گیلاس، بسیار کوتاه است و زود با باد، پراکنده می‎شود، نماد مرگ آرمانی، جدایی آسان از مال دنیا و ناپایداری هستی است (شوالیه و گربران، 1385: 802).
شکوفۀ گیلاس، مظهر بهار، لطافت و زیبایی زنانه نیز است. بازنماییِ نقش درخت گیلاس و شکوفه‎های لطیف آن، یکی از فراگیرترین آرایه‎های پارچه برای تن‎پوش‎های سنتی زنان ژاپن در سده‎های گوناگون بوده است.

بالا: باغ گیلاس در ژاپن؛ پایین: شکوفۀ گیلاس و شعر، اثر توسا میتسوکی، سدۀ 17 م، موزۀ شیکاگو

6. گل داوودی: داوودی، نمادی از پاییز است و گونه‎های متفاوتی از آن در این کشور پرورش می‎یابد. در آثار هنری نیز به‎ویژه، گونه‎های پُرپَر داوودی به فراوانی، بازنمایی شده است. داوودی دوازده‎پَر، یکی دیگر از نمادهای ملی کشور ژاپن است و در دوره‎های بسیار، نشان خاندان سلطنتی این کشور بوده است. بسیاری بر این باورند، خورشیدی که بر پرچم ژاپن می‎درخشد، تصویری دوگانه است که هم‎زمان می‎تواند یادآور نشان سلطنتی، یعنی همان گل داوودی باشد. با نفوذ فرهنگ چینی، معنای طول عمر نیز با این گیاه همراه شده است (هال، 1380: 301). از ژاپن تا چین و ویتنام، چندین واژۀ هم‎آوا، گل داوودی را میانجی زمین و آسمان می‎دانند. داوودی، نماد کمال و نگریستن به آن سبب شادی است (شوالیه و گربران، 1388: 163).

گونه‎های متفاوت گل داوودی در نقاشی‎های ژاپنی دیده می‎شود.

7. گل صدتومانی: این گل نمادی برای قدرت، ثروت و شوکت امپراتوری ژاپن است. همچنین به دلیل لطافت و نازکی گلبرگ‎هایش، هم‎زمان یادآور زیبایی و لطافت زنانه، شرم و آزرم بانوان ژاپنی است. از آنجا که گلبرگ‎ها، ظریف و شکننده است، برخی شعرا در معنای احساسات ناب و عشق نیز آن را در سروده‎هایشان نشانده‎اند. گفتنی است گل صدتومانی در چین نیز نمادی برای زیبایی زنانه، عشق و احساسات پاک است. همراه شکوۀ هلو، عمر طولانی، ثروت و شهرت را یادآور می‎شود (هال، 1380: 302).

نمونه‎ای از بازنمایی گل صدتومانی در نقاشی ژاپنی (در نمونۀ آمده در بالا، گلهای سرخ رنگ، بازنمایی گلهای صدتومانی است.)

8. گل زنبق: در ژاپن، این گل بهاری، تصفیه‎کننده و نگهبان است. برای حفظ جسم در برابر تأثیرات زیانبار بیرون و ممانعت از آتش‎سوزی، گاه این گل را بر بام خانه‎ها می‎کاشتند. مردان ژاپنی در 5 می، حمام زنبق می‎گیرند تا از الطاف این گیاه در طول سال بهره‎مند گردند (شوالیه و گربران، 1388: 317).

بازنمایی گل زنبق در هنر ژاپن به تکرار دیده می‎شود. اوگاتا کورین (Ogata Korin) از جمله هنرمندان ژاپنی است که این گل را بسیار بازآفرینی کرده است. بالا: زنبق، اثر اوگاتا کورین، سدۀ 18 م، موزۀ هنرهای زیبای توکیو
 

نمونه‎ای دیگر از زنبق‎های اوگاتا کورین

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
کتابنامه:
ـ شوالیه، ژان و آلن گربران (1385)، فرهنگ نمادها، ج 4، برگردان سودابه فضائلی، تهران، جیحون.
ـ ــــــــــــــــــــــ (1387)، فرهنگ نمادها، ج 5، برگردان سودابه فضائلی، تهران، جیحون.
ـ ـــــــــــــــــــــ (1388)، فرهنگ نمادها، ج 3، برگردان سودابیه فضائلی، تهران، جیحون.
ـ هال، جیمز (1380)، فرهنگ نگاره‎ای نمادها در هنر شرق و غرب، برگردان رقیه بهزادی، تهران، فرهنگ معاصر.
همچنین نگاه کنید به:
ـ استنلی بیکر، جوان (1384)، هنر ژاپن، برگردان نسترن پاشایی، تهران، فرهنگستان هنر.