مجموعه نگاره‎های پراکندۀ شاهنامه بزرگ ایلخانی (شاهنامه ابوسعیدی، شاهنامه کبیر، شاهنامه دموت؛ پارۀ دوم)

پارۀ نخست را اینجا ببینید.

شاهنامۀ بزرگ یا کبیر ایلخانی/ مغول، نام نسخه‎ای مصور از دورۀ ایلخانی است که به دلیل اندازۀ بزرگ برگه‎هایش بدین نام خوانده می‎شود. برای نمونه، برپایۀ گزارش گالری هنری فریر، برگه‎ای که نگارۀ «مرگ اسکندر» را دربردارد، ۵۷/۶ در ۳۹/۷ سانتی‎متر است.

پژوهشگران براین باورند که شاهنامۀ بزرگ مغول را در روزگار فرمانروایی ابوسعید ایلخانی در کارگاه پررونق دربار وی و با پشتیبانی او پرداخته‎اند؛ ازاین‎رو در برخی منابع با نام شاهنامۀ ابوسعیدی آمده است.

در ۱۹۱۰ م/ حدود ۱۲۸۸ ه.ش، این نسخه با واسطه به دست مجموعه‎داری فرانسوی با نام ژرژ ژوزف دموت (George Joseph Demotte) رسید. دموت برای فروش این نسخه پربها، پیشنهادات بسیاری به مجموعه‎ها و گالری‎های هنری داد که البته بهای بالای آن، سدی بزرگ در برابر استقبال ایشان از خرید بود. دموت برآن شد شیرازۀ این نسخۀ بی‎همتا را بگشاید و برگه‎های آن را به‎گونه‎ای منفرد بفروشد. همین تصمیم نابخردانه سبب گردید امروزه برگه‎های شاهنامۀ ابوسعیدی در سراسر جهان پراکنده باشد. متأسفانه در پی این اقدام، بسیاری از صفحات متنی نیز گم شد. ازاین‎روست که برخی منابع، به‎ویژه منابع غربی، گاه این شاهنامه را شاهنامۀ دموت می‎خوانند.

امروزه برگه‎هایی از این نسخۀ ممتاز را می‎توان در مجموعۀ ناصر خلیلی، مجموعۀ کلولند، موزۀ متروپولیتن، مجموعۀ دانشگاه هاروارد، مجموعۀ هنری فریر، موزۀ بریتانیا، موزۀ هنری نلسون ـ اتکینز، مجموعۀ هنری دیترویت، موزۀ هنرهای زیبای بوستون، موزۀ لوور، مجموعۀ کنتس دوپهاگ و موزۀ رضا عباسی تهران یافت.

نوشتار حاضر در چندین بخش، برگه‎های مجموعه‎های یادشده را در اختیار هنرپژوهان می‎گذارد.

 

نگارۀ شمارۀ ۱۱. سوگواری بر مرگ اسکندر؛ گالری هنری فریر، ثبت به شمارۀ F1938.3؛ تصویر با کیفیت را در سایت گالری در اینجا بیابید.

نگارۀ شمارۀ ۱۲. اسکندر سد آهنین را می‎سازد؛ گالری هنری فریر، ثبت به شمارۀ S1986.104؛ تصویر با کیفیت را در سایت گالری در اینجا بیابید.

نگارۀ شمارۀ ۱۳. بر تخت نشستن زوطهماسب؛ گالری هنری فریر، ثبت به شمارۀ S1986.107؛ تصویر با کیفیت را در سایت گالری در اینجا بیابید.

نگارۀ شمارۀ ۱۴. بخشش انوشیروان؛ گالری هنری فریر، ثبت به شمارۀ F1942.2؛ تصویر با کیفیت را در سایت گالری در اینجا بیابید.

نگارۀ شمارۀ ۱۵. آمدن فریدون به بارگاه ایرج؛ گالری هنری فریر، ثبت به شمارۀ S1986.100؛ تصویر با کیفیت را در سایت گالری در اینجا بیابید.

نگارۀ شمارۀ ۱۶. سوگواری فریدون بر تابوت ایرج؛ گالری هنری فریر، ثبت به شمارۀ S1986.101؛ تصویر با کیفیت را در سایت گالری در اینجا بیابید.

نگارۀ شمارۀ ۱۷. آگاهی یافتن سیندخت از کار رودابه؛ گالری هنری فریر، ثبت به شمارۀ S1986.102a-d؛ تصویر با کیفیت را در سایت گالری در اینجا بیابید.

نگارۀ شمارۀ ۱۸. اردشیر، اردوان را دستگیر می‎کند؛ گالری هنری فریر، ثبت به شمارۀ S1986.103؛ تصویر با کیفیت را در سایت گالری در اینجا بیابید.

نگارۀ شمارۀ ۱۹. رسیدن اسکندر به شهر برهمنان؛ گالری هنری فریر، ثبت به شمارۀ S1986.105.1؛ تصویر با کیفیت را در سایت گالری در اینجا بیابید.

پارۀ سوم را اینجا ببینید.

پارۀ چهارم را اینجا ببینید.