قرآنی ممتاز از دورۀ صفویه در مجموعۀ والترز؛ آشنایی باصفحۀ افتتاحی (فاتحه) کمیاب

در مجموعۀ والترز، قرآنی از سدۀ یازدهم هجری/ هفدهم میلادی به شمارۀ ثبت 569 نگهداری می‎شود. مانند بیشتر نسخه‎های در دست، متن اثر به خط نسخ است و البته در بخش‎هایی، قلم محقق و توقیع نیز دیده می‎شود. جلد و صحافی نسخه متعلق به دوره‎های بعد است. تذهیب این قرآن، به شیوۀ شناختۀ دورۀ صفوی و با برتری رنگ‎های آبی و زرین است. سرلوح‎سازی‎ها از اصول این دورۀ پیروی کرده و تاج‎های بلند، بر کتیبه‎های مستطیلی پهن جای گرفته است. آنچه در این نسخه، با نمونه‎های فراگیر این دوره و پس از آن تفاوت دارد، صفحۀ افتتاح یا فاتحه است. در ادامه بیشتر این تفاوت را بررسی خواهیم کرد. برای تورق کامل این نسخه به اینجا بروید.

تصویر 1) نخستین صفحۀ نسخه یا صفحۀ عنوان

بازتاب اندیشه‎های علمی در نگارگری؛ اهمیت نقره در بازنمایی آب برپایۀ یافته های علم مناظر

 در نگاره‎های ایرانی، آب حضوری پررنگ دارد: گاه حوضی میان باغ؛ گاه آبگیری برای آب‎تنی دلدار؛ گاه دریایی متلاطم و ...

با وجود گوناگونی جلوه‎ها، شیوۀ بازنمایی آب کمتر دیگرگون شده است. با آنکه نمی‎دانیم پیش از سدۀ 6 ه.ق. آب را در نقاشی‎های ایرانی چگونه بازمی‎نمودند، آثار برجای‎مانده از سدۀ 7 ه.ق. و پس از آن، این بازنمایی را به‎روشنی نشان می‎دهد. از نیمۀ دوم سدۀ 8 ه.ق، رنگ‎آمیزی آبگیرها، حوض‎ها و جوی‎ها با نقره مورد توجه قرار گرفت؛ چندانکه در آثار سدۀ 9 ه.ق. و پس از آن، سطوح زنگارگرفتۀ نقره فراوان دیده می‎شود. پژوهش حاضر، کاربرد نقره در بازنمایی آب و ریشه‎های بروز چنین نوآوری را می‎کاود. این نوشتار، برپایۀ بخشی از دستاوردهای پایان‎نامۀ دکتری نویسنده، با نام «شیوه‎های دیدن و ادراک بصری در نگارگری ایرانی و علم مناظر» نگاشته شده است.

خرید اینترنتی کتاب تذهیب در ایران، تاریخچه، نقوش و اصطلاحات؛ مریم کشمیری؛ سمت؛ 1396

برای خرید آنلاین کتاب تذهیب در ایران (مریم کشمیری، سمت، 1396) می‎توانید به این سایت‎ها مراجعه کنید:

ـ سایت کتاب رسان ایده، در اینجا ببینید؛
ـ مؤسسۀ کتاب مهربان نشر (فروش با تخفیف)، در اینجا ببینید؛
ـ فروشگاه اینترنتی انتشارات یساولی (فروش با تخفیف)، در اینجا ببینید

ـ سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، در اینجا ببینید؛

ـ خرید کتاب از روزآهنگ، در اینجا ببینید؛

ـ فروش اینترنتی سایت گیسوم (تخفیف)، اینجا سفارش دهید؛

ـ سایت چهل‎گیس، در اینجا ببینید.

دربارۀ کتاب بیشتر بخوانید.

بررسی هنری قرآنی در کتابخانۀ ملی پاریس به قلم یاقوت مستعصمی (تذهیب و خوشنویسی)

در میان نسخ خطی قرآنی در کتابخانۀ ملی پاریس، نسخه‎ای از 688 هجری با رقم یاقوت مستعصمی نگهداری می‎شود که افزون‎بر خوشنویسی، از جهت زرنگاری و شیوۀ صفحه‎بندی اهمیت بسیار دارد. می‎توان این نسخه را به شمارۀ ثبت 6716 در گروه نسخ خطی عربی، سایت کتابخانۀ ملی پاریس یافت (در اینجا ببینید). در ادامه با این نسخۀ هنرمندانه بیشتر آشنا خواهیم شد. 

---

 

تذهیب در ایران: تاریخچه، نقوش و اصطلاحات

تذهیب در ایران

تاریخچه، نقوش و اصطلاحات

 مریم کشمیری

 

تن پوش الکسیوس آپوکاوکوس (Alexius Apocaucos)، جلوه ای از فراگیری پارچه های ساسانی

در کنار تکه‎پارچه‎های (بیشتر ابریشمین) ساسانی که در موزه‎های جهانی و مجموعه‎های فردی نگهداری می‎شود، بافته‎های ممتاز کلیساها و پرستشگاه‎های مسیحیان اهمیتی درخور دارد. این آثار، شاهدی برای جایگاه هنری برجسته و ارزش والای اقتصادی بافته‎های شهریاری ساسانی است، پارچه‎هایی بافته از لطیف‎ترین ابریشم، آمیخته به زر و سیم.

پیوسته با نوشتار پیش رو، این پژوهش را نیز ببینید.

 

استاد یاری مُذَهِّب (زرنگار) که بود؟

بسیاری از ما کمال‎الدین بهزاد را می‎شناسیم و نسخه‎‎نگاره‎هایش را بارها دیده‎ایم. دربارۀ هنرنمایی‎های او و نسخه‎هایی که آراسته به قلم خیال‎انگیزش است، بسیار خوانده‎ایم. گاه حتی تصاویری از آنها را در کتاب‎ها و صفحات آنلاین موزه‎های سراسر جهان دیده‎ایم. اما هیچگاه از خود پرسیده‎ایم، زرنگاری که هم‎پایۀ بهزاد، نسخه‎هایی چنین ممتاز را به ختایی‎ها و اسلیمی‎ها آراسته است، کیست؟  

چرا قرآن ابن ‎بواب در تاریخ قرآن‎نگاری اسلامی اهمیت دارد؟

قرآنی که امروزه با نام قرآن ابن‎بواب در مجموعۀ چستربیتی نگهداری می‎شود یکی از ارزشمند‎ترین نسخه‎های کتاب مقدس مسلمانان به شمار می‎آید. اهمیت این نسخه در چیست؟ چرا در بررسی تاریخ زرنگاری قرآن به آن می‎پردازند؟  

صفحات افتتاح سه نسخۀ شاهنامۀ فردوسی در کتابخانۀ ملی فرانسه (کتابخانۀ پاریس)

 چند سالی است کتابخانه‎های بزرگ جهان و ایران، اسکن تمام یا بخش‎هایی از نسخه‎های خطی گنجینه‎های خود را به صورت آنلاین در اختیار پژوهشگران و علاقمندان گذارده‎اند. کتابخانۀ ملی فرانسه (پاریس) یکی از این کتابخانه‎هاست که گنجینه‎ای شایستۀ شناخت از نسخه‎های خطی فارسی دارد. در ادامه، صفحات افتتاح سه نسخۀ ممتاز شاهنامۀ فردوسی را از گنجینۀ این کتابخانه می‎بینیم و ویژگی‎های برجستۀ هر یک را بررسی می‎کنیم ...

گل شاه‎ عباسی (گل اناری) ـ پیشینه و روند تحول

بررسی پیشینۀ نقش گل اناری در هنر ایران از دوران باستان تا عصر سلجوقی

مریم کشمیری

دوفصلنامۀ علمی ـ ترویجی پژوهش هنر (دانشگاه هنر اصفهان)، سال پنجم، شمارۀ دهم، پاییز و زمستان 1394

بسیاری بر این باورند گل شاه‎عباسی از دگرگونی آرایۀ نیلوفری برآمده است. اما آیا این رأی می‎تواند سیر شکل‎گیری این آرایه را به روشنی و بدون گسست نشان دهد؟ به‎ویژه آنکه در چند سدۀ نخست اسلامی، بررسی و تبیین دگردیسی‎های آرایۀ نیلوفری و چگونگی شکل‎گیری اناری اسلامی (شاه‎عباسی) با ابهام روبه‎روست. مقالۀ «بررسی پیشینۀ گل اناری در هنر ایران از دوران باستان تا عصر سلجوقی» می‎کوشد خاستگاه و دگرگونی گل‎های اناری اسلامی (شاه‎عباسی) را با بررسی آرایۀ نخلی (و نه نیلوفری) پی گیرد. به نظر می‎آید آرایۀ نخلی می‎تواند پیشینۀ روشن‎تری به دست دهد ...