بازخوانی نگارۀ مستی لاهوتی و مستی ناسوتی اثر سلطان محمد

نسخه‎نگارۀ «مستی لاهوتی و ناسوتی»، یکی از چند نگارۀ دیوان حافظ سام میرزاست که سلطان محمد، هنرمند دورۀ صفوی، آن را بربنیان بیتی از دیوان او (گرفته ساغر عشرت فرشتۀ رحمت/ ز جرعه بر رخ حور و پری گلاب ‎زده) پرداخته است. موزۀ هنری دانشگاه هاروارد (مجموعۀ هنری فاگ، شمارۀ ثبت 1988.460.2؛ اثر را اینجا ببینید) و موزۀ متروپولیتن (شمارۀ ثبت 1988.430؛ اثر را اینجا ببینید)، به‎گونه‎ای مشترک، مالکیت این اثر را در اختیار دارند (برگرفته از توضیحات اثر در سایت موزۀ دانشگاه هاروارد). پرسش‎های بی‎پاسخی که در جریان تبیین موقعیت‎ها و شخصیت‎های بازنموده در این اثر پیش می‎آید، آن را در جایگاه یکی از بحث‎برانگیزترین آثار تاریخ نگارگری ایران جای داده است. از جملۀ این شخصیت‎ها، سه نوازندۀ سویۀ چپ نگاره با چهره‎ها و پوششی نامتعارف است. این پژوهش با واکاوی مستندات تاریخی و دیداری، و بررسی جایگاه اجتماعی نوازندگان عصر صفوی، به تبیین شخصیت‎های بازگفته می‎پردازد.

 

قرآنی ممتاز از دورۀ صفویه در مجموعۀ والترز؛ آشنایی باصفحۀ افتتاحی (فاتحه) کمیاب

در مجموعۀ والترز، قرآنی از سدۀ یازدهم هجری/ هفدهم میلادی به شمارۀ ثبت 569 نگهداری می‎شود. مانند بیشتر نسخه‎های در دست، متن اثر به خط نسخ است و البته در بخش‎هایی، قلم محقق و توقیع نیز دیده می‎شود. جلد و صحافی نسخه متعلق به دوره‎های بعد است. تذهیب این قرآن، به شیوۀ شناختۀ دورۀ صفوی و با برتری رنگ‎های آبی و زرین است. سرلوح‎سازی‎ها از اصول این دورۀ پیروی کرده و تاج‎های بلند، بر کتیبه‎های مستطیلی پهن جای گرفته است. آنچه در این نسخه، با نمونه‎های فراگیر این دوره و پس از آن تفاوت دارد، صفحۀ افتتاح یا فاتحه است. در ادامه بیشتر این تفاوت را بررسی خواهیم کرد. برای تورق کامل این نسخه به اینجا بروید.

تصویر 1) نخستین صفحۀ نسخه یا صفحۀ عنوان

بازتاب اندیشه‎های علمی در نگارگری؛ اهمیت نقره در بازنمایی آب برپایۀ یافته های علم مناظر

 در نگاره‎های ایرانی، آب حضوری پررنگ دارد: گاه حوضی میان باغ؛ گاه آبگیری برای آب‎تنی دلدار؛ گاه دریایی متلاطم و ...

با وجود گوناگونی جلوه‎ها، شیوۀ بازنمایی آب کمتر دیگرگون شده است. با آنکه نمی‎دانیم پیش از سدۀ 6 ه.ق. آب را در نقاشی‎های ایرانی چگونه بازمی‎نمودند، آثار برجای‎مانده از سدۀ 7 ه.ق. و پس از آن، این بازنمایی را به‎روشنی نشان می‎دهد. از نیمۀ دوم سدۀ 8 ه.ق، رنگ‎آمیزی آبگیرها، حوض‎ها و جوی‎ها با نقره مورد توجه قرار گرفت؛ چندانکه در آثار سدۀ 9 ه.ق. و پس از آن، سطوح زنگارگرفتۀ نقره فراوان دیده می‎شود. پژوهش حاضر، کاربرد نقره در بازنمایی آب و ریشه‎های بروز چنین نوآوری را می‎کاود. این نوشتار، برپایۀ بخشی از دستاوردهای پایان‎نامۀ دکتری نویسنده، با نام «شیوه‎های دیدن و ادراک بصری در نگارگری ایرانی و علم مناظر» نگاشته شده است.

خرید اینترنتی کتاب تذهیب در ایران، تاریخچه، نقوش و اصطلاحات؛ مریم کشمیری؛ سمت؛ 1396

برای خرید آنلاین کتاب تذهیب در ایران (مریم کشمیری، سمت، 1396) می‎توانید به این سایت‎ها مراجعه کنید:

ـ سایت کتاب رسان ایده، در اینجا ببینید؛
ـ مؤسسۀ کتاب مهربان نشر (فروش با تخفیف)، در اینجا ببینید؛
ـ فروشگاه اینترنتی انتشارات یساولی (فروش با تخفیف)، در اینجا ببینید

ـ سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، در اینجا ببینید؛

ـ خرید کتاب از روزآهنگ، در اینجا ببینید؛

ـ فروش اینترنتی سایت گیسوم (تخفیف)، اینجا سفارش دهید؛

ـ سایت چهل‎گیس، در اینجا ببینید.

دربارۀ کتاب بیشتر بخوانید.

بررسی هنری قرآنی در کتابخانۀ ملی پاریس به قلم یاقوت مستعصمی (تذهیب و خوشنویسی)

در میان نسخ خطی قرآنی در کتابخانۀ ملی پاریس، نسخه‎ای از 688 هجری با رقم یاقوت مستعصمی نگهداری می‎شود که افزون‎بر خوشنویسی، از جهت زرنگاری و شیوۀ صفحه‎بندی اهمیت بسیار دارد. می‎توان این نسخه را به شمارۀ ثبت 6716 در گروه نسخ خطی عربی، سایت کتابخانۀ ملی پاریس یافت (در اینجا ببینید). در ادامه با این نسخۀ هنرمندانه بیشتر آشنا خواهیم شد. 

---

 

تذهیب در ایران: تاریخچه، نقوش و اصطلاحات

تذهیب در ایران

تاریخچه، نقوش و اصطلاحات

 مریم کشمیری

 

تن پوش الکسیوس آپوکاوکوس (Alexius Apocaucos)، جلوه ای از فراگیری پارچه های ساسانی

در کنار تکه‎پارچه‎های (بیشتر ابریشمین) ساسانی که در موزه‎های جهانی و مجموعه‎های فردی نگهداری می‎شود، بافته‎های ممتاز کلیساها و پرستشگاه‎های مسیحیان اهمیتی درخور دارد. این آثار، شاهدی برای جایگاه هنری برجسته و ارزش والای اقتصادی بافته‎های شهریاری ساسانی است، پارچه‎هایی بافته از لطیف‎ترین ابریشم، آمیخته به زر و سیم.

پیوسته با نوشتار پیش رو، این پژوهش را نیز ببینید.

 

استاد یاری مُذَهِّب (زرنگار) که بود؟

بسیاری از ما کمال‎الدین بهزاد را می‎شناسیم و نسخه‎‎نگاره‎هایش را بارها دیده‎ایم. دربارۀ هنرنمایی‎های او و نسخه‎هایی که آراسته به قلم خیال‎انگیزش است، بسیار خوانده‎ایم. گاه حتی تصاویری از آنها را در کتاب‎ها و صفحات آنلاین موزه‎های سراسر جهان دیده‎ایم. اما هیچگاه از خود پرسیده‎ایم، زرنگاری که هم‎پایۀ بهزاد، نسخه‎هایی چنین ممتاز را به ختایی‎ها و اسلیمی‎ها آراسته است، کیست؟  

چرا قرآن ابن ‎بواب در تاریخ قرآن‎نگاری اسلامی اهمیت دارد؟

قرآنی که امروزه با نام قرآن ابن‎بواب در مجموعۀ چستربیتی نگهداری می‎شود یکی از ارزشمند‎ترین نسخه‎های کتاب مقدس مسلمانان به شمار می‎آید. اهمیت این نسخه در چیست؟ چرا در بررسی تاریخ زرنگاری قرآن به آن می‎پردازند؟  

صفحات افتتاح سه نسخۀ شاهنامۀ فردوسی در کتابخانۀ ملی فرانسه (کتابخانۀ پاریس)

 چند سالی است کتابخانه‎های بزرگ جهان و ایران، اسکن تمام یا بخش‎هایی از نسخه‎های خطی گنجینه‎های خود را به صورت آنلاین در اختیار پژوهشگران و علاقمندان گذارده‎اند. کتابخانۀ ملی فرانسه (پاریس) یکی از این کتابخانه‎هاست که گنجینه‎ای شایستۀ شناخت از نسخه‎های خطی فارسی دارد. در ادامه، صفحات افتتاح سه نسخۀ ممتاز شاهنامۀ فردوسی را از گنجینۀ این کتابخانه می‎بینیم و ویژگی‎های برجستۀ هر یک را بررسی می‎کنیم ...