ارثنگ (Arthang)

ارثنگ (Arthang)

تاریخ هنر (گزیدۀ 'گفتارها، یادداشت‎های پراکنده، مقاله و پژوهش‎ها)
ارثنگ (Arthang)

ارثنگ (Arthang)

تاریخ هنر (گزیدۀ 'گفتارها، یادداشت‎های پراکنده، مقاله و پژوهش‎ها)

نگاهی به مقالۀ «بررسی و تحلیل شمایل‎شناسانۀ نگارۀ کشته شدن شیده به دست کیخسرو»، نوشتۀ امیر فرید و آزیتا پویان‎مجد

در شمارۀ ۲۴ نشریۀ نگره (زمستان ۱۳۹۱)، مقاله‎ای با عنوان «بررسی و تحلیل شمایل‎شناسانۀ نگارۀ کشته شدن شیده به دست کیخسرو» در صفحات ۵۱ تا ۶۶ به چاپ رسیده که به قلم دو تن از اعضای دانشگاه هنر اسلامی تبریز است: امیر فرید از اعضای هیئت علمی این دانشگاه و آزیتا پویان مجد  که در آن زمان، خود را کارشناس نگارگری معرفی کرده‎اند (مقاله را در اینجا ببینید).

مقاله به دلیل تمرکز بر بنیان‎های بصری یک نگاره اهمیت جدی دارد. زیرا در مسیر پرهیز از کلی‎گویی و با تمرکز بر تحلیل تک اثر به شیوه‌ی سرراست  پیش می‎رود؛ دو اصلی که بایستۀ پژوهش در هنرهای سنتی و صناعی ایران به شمار می‎آید. هنگامی که پژوهشگر، ذره‎بین بر یک اثر می‎گیرد و مخاطب را به دیدن ظرایف و ریزه‎کاری‎های تکنیکی یا مفهومی فرامی‎خواند، توانایی خود را از یک سو در دیدن نادیده‎ها و از سوی دیگر در رویارویی با نقدها و آرای تکمیلی یا مخالف به رخ می‎کشد، زیرا تنها با تمرکز بر موردها و مصادیق ملموس است  که می‎توان سخن را دربارۀ چیزی متمرکز کرد و مسیر واکاوی و بحث را باز گذارد، وگرنه کلی‎گویی و نگاه از دور به تأیید و ردّی مستدل نمی‎انجامد. آنچه در این نوشتۀ کوتاه پیش می‎گیریم، تنها با نگاه به بخش پایانی این مقالۀ ارزشمند شکل گرفته است و بررسی فرازها و سایر مباحث را به مجالی دیگر وامی‎نهیم. پیش ازآغاز سخن، بازگویی این نکته را بر خود بایسته می‎دانم که نگارش ارزشمند دو نویسندۀ محترم را به‎ویژه به دلایل پیش‎گفته ارج می‎نهم. از این رو، یادداشت پیش رو را نشانه‎ای بر قدرشناسی خود از کار نویسندگان محترم مقاله می‎دانم.

   ادامه مطلب ...

بررسی چراهای نگارگری و نقاشی سنتی ایرانی؛ گزارشی از دومین روز نشست‎های پژوهشی دوازدهمین جشنوارۀ تجسمی فجر-۱۳۹۸

نشست‎های پژوهشی دوازدهمین جشنوارۀ تجسمی فجر (بهمن/ اسفند ۱۳۹۸) با تمرکز بر هنرهای تجسمی و با نام «گفت‎وگوی هنرها؛ آفرینش تجسمی نوین با نگاهی بین رشته‎ای» از تاریخ ۳۰ بهمن تا ۵ اسفند در مؤسسۀ صبا و در میان آثار گوناگون تجسمی برگزار شد. بازدیدکنندگان و علاقمندان در دومین جلسۀ این نشست‎ها با نام «نگاه  و منظر در نقاشی سنتی ایرانی» در حالی شرکت کردند که تهران، هوای پرباران و لطیفی را تجربه می‎کرد (پنج‎شنبه، اول اسفندماه). عنوان فرعی این نشست، «نگارگری و علم مناظر» بود. مدیریت این جلسه را دوست نازنین و هنرمندم، سرکار خانم اعظم حکیم سلمانی بر عهده داشتند که جا دارد از ایشان صمیمانه قدردانی نمایم.


 


ادامه مطلب ...

نگرشی بر ژرفانمایی (پرسپکتیو) در نگارگری ایرانی برپایۀ آرای ابن‌هیثم در المناظر (نشریه هنرهای زیبا ـ هنرهای تجسمی)

این مقاله دربردارندۀ بخشی از دستاوردهای رسالۀ دکتری نویسندۀ نخست مقاله با نام «شیوه‌های دیدن و ادراک بصری در نگارگری ایرانی و علم مناظر» و با راهنمایی نویسندۀ دوم است که در تیرماه ۱۳۹۷ در دانشگاه الزهرا(س) دفاع شد.

مریم کشمیری؛ زهرا رهبرنیا

نشریۀ هنرهای زیبا ـ هنرهای تجسمی

دورۀ ۲۴، شمارۀ ۴، زمستان ۱۳۹۸، صفحات ۷۷ تا ۹۰

 


ادامه مطلب ...

مجموعه نگاره‎های پراکندۀ شاهنامه بزرگ ایلخانی (شاهنامه ابوسعیدی، شاهنامه کبیر، شاهنامه دموت؛ پارۀ چهارم)

پارۀ نخست را اینجا ببینید.

پارۀ دوم را اینجا ببینید.

پارۀ سوم را اینجا ببینید.


شاهنامۀ بزرگ یا کبیر ایلخانی/ مغول، نام نسخه‎ای مصور از دورۀ ایلخانی است که به دلیل اندازۀ بزرگ برگه‎هایش بدین نام خوانده می‎شود. برای نمونه، برپایۀ گزارش گالری هنری فریر، برگه‎ای که نگارۀ «مرگ اسکندر» را دربردارد، ۵۷/۶ در ۳۹/۷ سانتی‎متر است.

پژوهشگران براین باورند که شاهنامۀ بزرگ مغول را در روزگار فرمانروایی ابوسعید ایلخانی در کارگاه پررونق دربار وی و با پشتیبانی او پرداخته‎اند؛ ازاین‎رو در برخی منابع با نام شاهنامۀ ابوسعیدی آمده است.

در ۱۹۱۰ م/ حدود ۱۲۸۸ ه.ش، این نسخه با واسطه به دست مجموعه‎داری فرانسوی با نام ژرژ ژوزف دموت (George Joseph Demotte) رسید. دموت برای فروش این نسخه پربها، پیشنهادات بسیاری به مجموعه‎ها و گالری‎های هنری داد که البته بهای بالای آن، سدی بزرگ در برابر استقبال ایشان از خرید بود. دموت برآن شد شیرازۀ این نسخۀ بی‎همتا را بگشاید و برگه‎های آن را به‎گونه‎ای منفرد بفروشد. همین تصمیم نابخردانه سبب گردید امروزه برگه‎های شاهنامۀ ابوسعیدی در سراسر جهان پراکنده باشد. متأسفانه در پی این اقدام، بسیاری از صفحات متنی نیز گم شد. ازاین‎روست که برخی منابع، به‎ویژه منابع غربی، گاه این شاهنامه را شاهنامۀ دموت می‎خوانند.

امروزه برگه‎هایی از این نسخۀ ممتاز را می‎توان در مجموعۀ ناصر خلیلی، مجموعۀ کلولند، موزۀ متروپولیتن، مجموعۀ دانشگاه هاروارد، مجموعۀ هنری فریر، موزۀ بریتانیا، موزۀ هنری نلسون ـ اتکینز، مجموعۀ هنری دیترویت، موزۀ هنرهای زیبای بوستون، موزۀ لوور، مجموعۀ کنتس دوپهاگ و موزۀ رضا عباسی تهران یافت.

نوشتار حاضر در چندین بخش، برگه‎های مجموعه‎های یادشده را در اختیار هنرپژوهان می‎گذارد.

 

ادامه مطلب ...

مجموعه نگاره‎های پراکندۀ شاهنامه بزرگ ایلخانی (شاهنامه ابوسعیدی، شاهنامه کبیر، شاهنامه دموت؛ پارۀ سوم)

پارۀ نخست را اینجا ببینید.

پارۀ دوم را اینجا ببینید.


شاهنامۀ بزرگ یا کبیر ایلخانی/ مغول، نام نسخه‎ای مصور از دورۀ ایلخانی است که به دلیل اندازۀ بزرگ برگه‎هایش بدین نام خوانده می‎شود. برای نمونه، برپایۀ گزارش گالری هنری فریر، برگه‎ای که نگارۀ «مرگ اسکندر» را دربردارد، ۵۷/۶ در ۳۹/۷ سانتی‎متر است.

پژوهشگران براین باورند که شاهنامۀ بزرگ مغول را در روزگار فرمانروایی ابوسعید ایلخانی در کارگاه پررونق دربار وی و با پشتیبانی او پرداخته‎اند؛ ازاین‎رو در برخی منابع با نام شاهنامۀ ابوسعیدی آمده است.

در ۱۹۱۰ م/ حدود ۱۲۸۸ ه.ش، این نسخه با واسطه به دست مجموعه‎داری فرانسوی با نام ژرژ ژوزف دموت (George Joseph Demotte) رسید. دموت برای فروش این نسخه پربها، پیشنهادات بسیاری به مجموعه‎ها و گالری‎های هنری داد که البته بهای بالای آن، سدی بزرگ در برابر استقبال ایشان از خرید بود. دموت برآن شد شیرازۀ این نسخۀ بی‎همتا را بگشاید و برگه‎های آن را به‎گونه‎ای منفرد بفروشد. همین تصمیم نابخردانه سبب گردید امروزه برگه‎های شاهنامۀ ابوسعیدی در سراسر جهان پراکنده باشد. متأسفانه در پی این اقدام، بسیاری از صفحات متنی نیز گم شد. ازاین‎روست که برخی منابع، به‎ویژه منابع غربی، گاه این شاهنامه را شاهنامۀ دموت می‎خوانند.

امروزه برگه‎هایی از این نسخۀ ممتاز را می‎توان در مجموعۀ ناصر خلیلی، مجموعۀ کلولند، موزۀ متروپولیتن، مجموعۀ دانشگاه هاروارد، مجموعۀ هنری فریر، موزۀ بریتانیا، موزۀ هنری نلسون ـ اتکینز، مجموعۀ هنری دیترویت، موزۀ هنرهای زیبای بوستون، موزۀ لوور، مجموعۀ کنتس دوپهاگ و موزۀ رضا عباسی تهران یافت.

نوشتار حاضر در چندین بخش، برگه‎های مجموعه‎های یادشده را در اختیار هنرپژوهان می‎گذارد.

 

ادامه مطلب ...

کهن‎ترین پیکرنگاشتۀ خواجه نصیرالدین طوسی؛ نقاشی ایرانی در سده‎های کهن، واقع‎نمایی یا خیال‎پردازی؟


از دیرباز همواره بر سر ماهیت نگارگری ایرانی حرف‎وسخن‎ها بوده است؛ فضای هندسی ناآشنای نگاره‎های ایرانی، رنگ‎های درخشان و پرجلای آن، الگوسازی چهره‎ها و شخصیت‎ها و ... سبب شد بسیاری هنرپژوهان ـ به‎ویژه شرق‎شناسان  ـ چنین تصور کنند که بی‎تردید نگارگران ایرانی در پی بازنمایی فضایی خیالی و دور از واقعیت این جهان بودند. تحلیل نگارگری ایرانی برپایۀ نگاه‎های صوفیانه و اشراقی حتی از چارچوب‎ها و  مبانی نگارگری ایرانی فراتر رفت و بررسی شخصیت تک‎تک هنرمندان را نیز دربرگرفت؛ ازاین‎رو، برای انسان امروز، جهان هنری ایران کهن، بیش از پیش رازآمیز و درک‎ناشدنی شد.

ادامه مطلب ...

مجموعه نگاره‎های پراکندۀ شاهنامه بزرگ ایلخانی (شاهنامه ابوسعیدی، شاهنامه کبیر، شاهنامه دموت؛ پارۀ دوم)

پارۀ نخست را اینجا ببینید.


شاهنامۀ بزرگ یا کبیر ایلخانی/ مغول، نام نسخه‎ای مصور از دورۀ ایلخانی است که به دلیل اندازۀ بزرگ برگه‎هایش بدین نام خوانده می‎شود. برای نمونه، برپایۀ گزارش گالری هنری فریر، برگه‎ای که نگارۀ «مرگ اسکندر» را دربردارد، ۵۷/۶ در ۳۹/۷ سانتی‎متر است.

پژوهشگران براین باورند که شاهنامۀ بزرگ مغول را در روزگار فرمانروایی ابوسعید ایلخانی در کارگاه پررونق دربار وی و با پشتیبانی او پرداخته‎اند؛ ازاین‎رو در برخی منابع با نام شاهنامۀ ابوسعیدی آمده است.

در ۱۹۱۰ م/ حدود ۱۲۸۸ ه.ش، این نسخه با واسطه به دست مجموعه‎داری فرانسوی با نام ژرژ ژوزف دموت (George Joseph Demotte) رسید. دموت برای فروش این نسخه پربها، پیشنهادات بسیاری به مجموعه‎ها و گالری‎های هنری داد که البته بهای بالای آن، سدی بزرگ در برابر استقبال ایشان از خرید بود. دموت برآن شد شیرازۀ این نسخۀ بی‎همتا را بگشاید و برگه‎های آن را به‎گونه‎ای منفرد بفروشد. همین تصمیم نابخردانه سبب گردید امروزه برگه‎های شاهنامۀ ابوسعیدی در سراسر جهان پراکنده باشد. متأسفانه در پی این اقدام، بسیاری از صفحات متنی نیز گم شد. ازاین‎روست که برخی منابع، به‎ویژه منابع غربی، گاه این شاهنامه را شاهنامۀ دموت می‎خوانند.

امروزه برگه‎هایی از این نسخۀ ممتاز را می‎توان در مجموعۀ ناصر خلیلی، مجموعۀ کلولند، موزۀ متروپولیتن، مجموعۀ دانشگاه هاروارد، مجموعۀ هنری فریر، موزۀ بریتانیا، موزۀ هنری نلسون ـ اتکینز، مجموعۀ هنری دیترویت، موزۀ هنرهای زیبای بوستون، موزۀ لوور، مجموعۀ کنتس دوپهاگ و موزۀ رضا عباسی تهران یافت.

نوشتار حاضر در چندین بخش، برگه‎های مجموعه‎های یادشده را در اختیار هنرپژوهان می‎گذارد.

 

ادامه مطلب ...

مجموعه نگاره‎های پراکندۀ شاهنامه بزرگ ایلخانی (شاهنامه ابوسعیدی، شاهنامه کبیر، شاهنامه دموت؛ پارۀ نخست)

شاهنامۀ بزرگ یا کبیر ایلخانی/ مغول، نام نسخه‎ای مصور از دورۀ ایلخانی است که به دلیل اندازۀ بزرگ برگه‎هایش بدین نام خوانده می‎شود. برای نمونه، برپایۀ گزارش گالری هنری فریر، برگه‎ای که نگارۀ «مرگ اسکندر» را دربردارد، ۵۷/۶ در ۳۹/۷ سانتی‎متر است.

پژوهشگران براین باورند که شاهنامۀ بزرگ مغول را در روزگار فرمانروایی ابوسعید ایلخانی در کارگاه پررونق دربار وی و با پشتیبانی او پرداخته‎اند؛ ازاین‎رو در برخی منابع با نام شاهنامۀ ابوسعیدی آمده است.

در ۱۹۱۰ م/ حدود ۱۲۸۸ ه.ش، این نسخه با واسطه به دست مجموعه‎داری فرانسوی با نام ژرژ ژوزف دموت (George Joseph Demotte) رسید. دموت برای فروش این نسخه پربها، پیشنهادات بسیاری به مجموعه‎ها و گالری‎های هنری داد که البته بهای بالای آن، سدی بزرگ در برابر استقبال ایشان از خرید بود. دموت برآن شد شیرازۀ این نسخۀ بی‎همتا را بگشاید و برگه‎های آن را به‎گونه‎ای منفرد بفروشد. همین تصمیم نابخردانه سبب گردید امروزه برگه‎های شاهنامۀ ابوسعیدی در سراسر جهان پراکنده باشد. متأسفانه در پی این اقدام، بسیاری از صفحات متنی نیز گم شد. ازاین‎روست که برخی منابع، به‎ویژه منابع غربی، گاه این شاهنامه را شاهنامۀ دموت می‎خوانند.

امروزه برگه‎هایی از این نسخۀ ممتاز را می‎توان در مجموعۀ ناصر خلیلی، مجموعۀ کلولند، موزۀ متروپولیتن، مجموعۀ دانشگاه هاروارد، مجموعۀ هنری فریر، موزۀ بریتانیا، موزۀ هنری نلسون ـ اتکینز، مجموعۀ هنری دیترویت، موزۀ هنرهای زیبای بوستون، موزۀ لوور، مجموعۀ کنتس دوپهاگ و موزۀ رضا عباسی تهران یافت.

نوشتار حاضر در چندین بخش، برگه‎های مجموعه‎های یادشده را در اختیار هنرپژوهان می‎گذارد.

 

ادامه مطلب ...

Interpreting Persian Paintings Based on Ibn al-Haytham's Ideas in al-Manazir book

Spatial System of Persian Painting and its Cognitive Processes:
Interpreting the Art World Based on Ibn al-Haytham's Ideas in al-Manazir Book

 
ادامه مطلب ...