نمادهای سنتی و عناصر مذهبی مردمی (عامیانه) در آثار پیشگامان نوسنت گرایی (جریان سقاخانه)

می‎توان عناصر مذهبی را که در آثار نوسنت‎گرایان ایرانی (پیشگامان جریان سقاخانه) دیده می‎شود، در دو گروه بررسی کرد: نخست، شکل‎هایی برخاسته از حکمت و عرفان اسلامی که بیشتر نمادین و مفهومی است؛ دوم، عناصر مذهبی مردمی که به‎ویژه از ساختار سقاخانه‎ها در محلات قدیمی، روایت رخدادهای کربلا، مراسم سوگواری آن و باورهایی چون توسل، نذر و ... سرچشمه گرفته است. گروه نخست را در پژوهشی جداگانه بررسی کردیم (نگاه کنید به: نشانه‎شناسی حکمی ـ اسلامی در آثار پیشگامان نوسنت‎گرایی، مریم کشمیری، نشریۀ نقش‎مایه، س 5، ش 15، تابستان 1392؛ این مقاله را اینجا بیابید). اکنون گروه دوم را بازبینی می‎کنیم (بررسی حاضر در همایش جایگاه هنر شیعی در تبیین مفاهیم و ارزش‎های اسلامی، فروردین 1394 ارائه شد).

تذهیب در ایران: تاریخچه، نقوش و اصطلاحات

تذهیب در ایران

تاریخچه، نقوش و اصطلاحات

 مریم کشمیری

 

مقایسۀ تجلی الهه زولو و خدای پدر در دیوارنگاره دوربان با تکیه بر نظریه فضای سوم هومی‎بابا

مریم کشمیری (نویسندۀ مسئول)؛ دو فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی مطالعات تطبیقی هنر، سال ششم، شمارۀ دوازدهم، پاییز و زمستان 1395، صفحات 57 تا 70.

دیوارنگارۀ دوربان؛ آفریقای جنوبی؛ تصویری امروزی از الهه قوم زولو


الهه قوم زولو در هیأت باستانی و پیشااستعماری خود

آیا استعمار توانست خدایی اروپایی را جایگزین الهگان و خدایان بومی آفریقای جنوبی کند؟ الهه‎ای که امروز بر یکی از دیوارهای دوربان، مردم شهر را مهربانانه می‎نگرد، چه نسبتی با خدای پدر و الهگان بومی آفریقا دارد؟ جریان‎های اجتماعی متأثر از این دیوارنگاره چه تأثیری در زندگی زنان دوربان داشتند؟ دیوارنگارۀ دوربان، نمایشی از کدام نظریۀ پسااستعماری است؟ ادوارد سعید یا هومی بابا؟ این پژوهش، پاسخی به پرسش‎هایی از این دست است.

گل شاه‎ عباسی (گل اناری) ـ پیشینه و روند تحول

بررسی پیشینۀ نقش گل اناری در هنر ایران از دوران باستان تا عصر سلجوقی

مریم کشمیری

دوفصلنامۀ علمی ـ ترویجی پژوهش هنر (دانشگاه هنر اصفهان)، سال پنجم، شمارۀ دهم، پاییز و زمستان 1394

بسیاری بر این باورند گل شاه‎عباسی از دگرگونی آرایۀ نیلوفری برآمده است. اما آیا این رأی می‎تواند سیر شکل‎گیری این آرایه را به روشنی و بدون گسست نشان دهد؟ به‎ویژه آنکه در چند سدۀ نخست اسلامی، بررسی و تبیین دگردیسی‎های آرایۀ نیلوفری و چگونگی شکل‎گیری اناری اسلامی (شاه‎عباسی) با ابهام روبه‎روست. مقالۀ «بررسی پیشینۀ گل اناری در هنر ایران از دوران باستان تا عصر سلجوقی» می‎کوشد خاستگاه و دگرگونی گل‎های اناری اسلامی (شاه‎عباسی) را با بررسی آرایۀ نخلی (و نه نیلوفری) پی گیرد. به نظر می‎آید آرایۀ نخلی می‎تواند پیشینۀ روشن‎تری به دست دهد ...

بازتاب حکمت اسلامی در آثار هنرمندان سقاخانه

نشانه‌شناسی حکمی ـ اسلامی در آثار پیشگامان نوسنت‌گرایی

مریم کشمیری

فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی هنرهای تجسمی، نقش‎مایه؛ سال پنجم؛ شمارۀ پانزدهم؛ تابستان 1392