Methods of Vision and Visual Perception in Persian Miniature and Islamic Optics

Methods of Vision and Visual Perception in Persian Miniature and Optics

Based on the Paintings from the 13th to 16th  Century and Ibn Al-Haytham's Ideas.

 

شیوه‎های دیدن و ادراک بصری در نگارگری ایرانی و علم مناظر؛ برپایۀ نگاره‎های سده‎های 7ـ10 ه.ق/ 13ـ16 م. و آرای ابن‎هیثم

رسالۀ دکتری؛

نویسنده: مریم کشمیری؛

استاد راهنما: دکتر زهرا رهبرنیا؛

دانشگاه الزهرا (س)، دانشکدۀ هنر، گروه پژوهش هنر؛ تیرماه 1397.

نقش‎های پارچه در شهریاری ساسانی برپایۀ گزارش عربی حمزۀ اصفهانی از نگاره‎های کتاب ملوک بنی‎ساسان

کتاب صور ملوک بنی‎ساسان در ردیف خدای‎نامه‎های پهلوی است که آن را تا سده‎های نخست اسلامی، رونویسی می‎کردند و گاه به عربی برمی‎گرداندند. برخی نویسندگان دورۀ اسلامی به سنت تاریخ‎نگاری مصور ساسانی اشاره کرده‎اند و برپایۀ سخن آنان، کتاب صور ملوک بنی‎ساسان را یکی از این تاریخ‎نگاری‎ها می‎دانیم. حمزۀ اصفهانی در کتاب سنی ملوک الأرض و الأنبیا، شرح ریزبینانه‎ای از نقاشی‎های این کتاب ارائه می‎دهد. اصفهانی در فراز پایانی باب نخست، آنجا که به شهریاری ساسانی می‎پردازد، نام‎های شهریاران و دو شهبانوی ساسانی را همراه با توصیف دقیق تن‎پوش‎هایشان می‎آورد. او برای توصیف جامه‎ها، پنج واژه یا گروه واژگانی را برمی‎گزیند و تمامی شلوارها و پیراهن‎ها را با هم‎نشینی یکی از این پنج‎گانه‎ها با رنگی ویژه (گاه بدون رنگ) بیان می‎کند: بِلَون؛ مُوَشَّح؛ وَشیِ بالذَّهب؛ وَشیِ مُدَنَّر؛ وَشیِ بِلَون.

این پژوهش بر دریافت صحیح این پنج گروه واژگانی برپایۀ شناخت ما از تاریخچۀ پارچه‎های دورۀ ساسانی متمرکز است.

پیوسته با  این پژوهش، اینجا را نیز ببینید.

روند پذیرش اجتماعی هنر مدرن در ایران با نگاهی به آثار هنرمندان سقاخانه (پایان‎نامۀ کارشناسی ارشد)

 

مریم کشمیری؛ با راهنمایی دکتر زهرا رهبرنیا، دانشگاه الزهرا (س)، دانشکدۀ هنر، مهرماه 1392.

پژوهش حاضر با هدف شناخت عوامل موثر بر پذیرش اجتماعی هنر مدرن و پیدایش هنر ملی آغاز شد. اهداف فرعی عبارت‌اند از  ...

بازخوانی نگارۀ مستی لاهوتی و مستی ناسوتی اثر سلطان محمد

نسخه‎نگارۀ «مستی لاهوتی و ناسوتی»، یکی از چند نگارۀ دیوان حافظ سام میرزاست که سلطان محمد، هنرمند دورۀ صفوی، آن را بربنیان بیتی از دیوان او (گرفته ساغر عشرت فرشتۀ رحمت/ ز جرعه بر رخ حور و پری گلاب ‎زده) پرداخته است. موزۀ هنری دانشگاه هاروارد (مجموعۀ هنری فاگ، شمارۀ ثبت 1988.460.2؛ اثر را اینجا ببینید) و موزۀ متروپولیتن (شمارۀ ثبت 1988.430؛ اثر را اینجا ببینید)، به‎گونه‎ای مشترک، مالکیت این اثر را در اختیار دارند (برگرفته از توضیحات اثر در سایت موزۀ دانشگاه هاروارد). پرسش‎های بی‎پاسخی که در جریان تبیین موقعیت‎ها و شخصیت‎های بازنموده در این اثر پیش می‎آید، آن را در جایگاه یکی از بحث‎برانگیزترین آثار تاریخ نگارگری ایران جای داده است. از جملۀ این شخصیت‎ها، سه نوازندۀ سویۀ چپ نگاره با چهره‎ها و پوششی نامتعارف است. این پژوهش با واکاوی مستندات تاریخی و دیداری، و بررسی جایگاه اجتماعی نوازندگان عصر صفوی، به تبیین شخصیت‎های بازگفته می‎پردازد.

 

باستان‌گرایی: شیوه‌ای بیانگر برای نوسنت‌گرایان (با نگاهی بر آثار پیشگامان جریان سقاخانه)

نویسندگان: ابوالقاسم دادور، مریم کشمیری

نشریۀ جلوۀ هنر دانشگاه الزهرا

دورۀ 9، ش 2، پاییز و زمستان 1396

صفحات 53 تا 62

خوانش پسامدرنی آثار هنری بر اساس آرای فردریک جیمسون با تمرکز بر مجموعۀ «هیچ» پرویز تناولی (دهه‌های 1340 تا 1380 ه.ش)

نویسندگان: زهرا رهبرنیا، مریم کشمیری

نشریۀ کیمیای هنر، فرهنگستان هنر

سال ششم، شمارۀ 23، صفحات 85 تا 98

بازتاب اندیشه‎های علمی در نگارگری؛ اهمیت نقره در بازنمایی آب برپایۀ یافته های علم مناظر

 در نگاره‎های ایرانی، آب حضوری پررنگ دارد: گاه حوضی میان باغ؛ گاه آبگیری برای آب‎تنی دلدار؛ گاه دریایی متلاطم و ...

با وجود گوناگونی جلوه‎ها، شیوۀ بازنمایی آب کمتر دیگرگون شده است. با آنکه نمی‎دانیم پیش از سدۀ 6 ه.ق. آب را در نقاشی‎های ایرانی چگونه بازمی‎نمودند، آثار برجای‎مانده از سدۀ 7 ه.ق. و پس از آن، این بازنمایی را به‎روشنی نشان می‎دهد. از نیمۀ دوم سدۀ 8 ه.ق، رنگ‎آمیزی آبگیرها، حوض‎ها و جوی‎ها با نقره مورد توجه قرار گرفت؛ چندانکه در آثار سدۀ 9 ه.ق. و پس از آن، سطوح زنگارگرفتۀ نقره فراوان دیده می‎شود. پژوهش حاضر، کاربرد نقره در بازنمایی آب و ریشه‎های بروز چنین نوآوری را می‎کاود. این نوشتار، برپایۀ بخشی از دستاوردهای پایان‎نامۀ دکتری نویسنده، با نام «شیوه‎های دیدن و ادراک بصری در نگارگری ایرانی و علم مناظر» نگاشته شده است.

خرید اینترنتی کتاب تذهیب در ایران، تاریخچه، نقوش و اصطلاحات؛ مریم کشمیری؛ سمت؛ 1396

برای خرید آنلاین کتاب تذهیب در ایران (مریم کشمیری، سمت، 1396) می‎توانید به این سایت‎ها مراجعه کنید:

ـ سایت کتاب رسان ایده، در اینجا ببینید؛
ـ مؤسسۀ کتاب مهربان نشر (فروش با تخفیف)، در اینجا ببینید؛
ـ فروشگاه اینترنتی انتشارات یساولی (فروش با تخفیف)، در اینجا ببینید

ـ سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، در اینجا ببینید؛

ـ خرید کتاب از روزآهنگ، در اینجا ببینید؛

ـ فروش اینترنتی سایت گیسوم (تخفیف)، اینجا سفارش دهید؛

ـ سایت چهل‎گیس، در اینجا ببینید.

دربارۀ کتاب بیشتر بخوانید.

نمادهای سنتی و عناصر مذهبی مردمی (عامیانه) در آثار پیشگامان نوسنت گرایی (جریان سقاخانه)

می‎توان عناصر مذهبی را که در آثار نوسنت‎گرایان ایرانی (پیشگامان جریان سقاخانه) دیده می‎شود، در دو گروه بررسی کرد: نخست، شکل‎هایی برخاسته از حکمت و عرفان اسلامی که بیشتر نمادین و مفهومی است؛ دوم، عناصر مذهبی مردمی که به‎ویژه از ساختار سقاخانه‎ها در محلات قدیمی، روایت رخدادهای کربلا، مراسم سوگواری آن و باورهایی چون توسل، نذر و ... سرچشمه گرفته است. گروه نخست را در پژوهشی جداگانه بررسی کردیم (نگاه کنید به: نشانه‎شناسی حکمی ـ اسلامی در آثار پیشگامان نوسنت‎گرایی، مریم کشمیری، نشریۀ نقش‎مایه، س 5، ش 15، تابستان 1392؛ این مقاله را اینجا بیابید). اکنون گروه دوم را بازبینی می‎کنیم (بررسی حاضر در همایش جایگاه هنر شیعی در تبیین مفاهیم و ارزش‎های اسلامی، فروردین 1394 ارائه شد).