در این بخش، تصویرهای 19 تا 36 ورقه و گلشاه آمده است. برای دیدن تصویرهای 1ـ18 به اینجا بروید (شمارۀ تصویرها، با شمارۀ نسخهنگارهها در کتاب اصلی یکسان نیست).
ادامه مطلب ...
ورقه و گلشاه، نسخهای مصور در کتابخانۀ توپقاپیسرای استانبول به شمارۀ hezine 841 ، به گمان برخی هنرپژوهان و نسخهشناسان، کهنترین نسخۀ مصور فارسی است که در وضعیت مطلوبی به دست ما رسیده است. کمتر کتاب یا پژوهشی را میتوان یافت که در بررسی تاریخ نقاشی و نسخهآرایی ایرانی، سخن را از ورقه و گلشاه آغاز نکرده باشد. با وجود اهمیت این شاهکار بیبدیل که بسیاری ویژگیهای هنر پیشامغولی ایران و فرارودی را بازتاب میدهد، و نیز با آنکه در سالهای اخیر بسیاری از مجموعههای معتبر جهانی (موزهها، کتابخانهها و مجموعههای شخصی) به انتشار آنلاین آثار همت گماردهاند، دسترسی به تصویرهای این کتاب ارزشمند با دشواری روبهروست. کتابخانه و موزۀ توپقاپیسرای (استانبول) که نسخه را در اختیار دارد، امکان دسترسی گسترده به این کتاب را برای هنرپژوهان فراهم نیاورده است. در جریان پیشبرد برخی بررسیها در ماههای اخیر ناگزیر از دستیابی به تصویرهای این کتاب بودم. برخی از آنها را از وبلاگها، سایتها و کتابهای گوناگون بهتدریج گرد آوردم و در این نوشتار همۀ آنچه در این مدت یافتم، با هنرپژوهان کشورم سهیم میشوم. به امید پژوهشهای درخشان.
ادامه مطلب ...
رسالات نورشناسی یا مناظرومرایای کهن، نگاه پیشینیان را دربارۀ نور، دیدن و ادراک بصری بازتاب میدهد. از آنجا که این آثار، تنها منابع برجایماندۀ علم نورشناسی سدههای پیش است، یگانه امکان راهیابی به افکار ایرانیان قدیم را پیرامون مسائل نورشناسی و دیدن فراهم میآورد. در میان نگاشتههای نورشناسی قدیم که بیشتر آنها به المناظر مشهور بودند، المناظر ابنهیثم، یکی از کاملترین رسالات نورشناسی دورۀ اسلامی (سدههای 4ـ5 ه.ق) به شمار میآید.
دیدگاه مردمان قدیم دربارۀ چگونگی دیدن و فهم چیزهای دیدهشده، شیوههای بازنمایی جهان پیرامون را ساخت داده است. ازاینرو میپنداریم نقاشی سنتی ایران (نگارگری) نیز بربنیان دیدگاه و باورهای علمی همروزگارش صورت یافته باشد. چنانچه خواهیم دید دستاوردهای آثار علمی مانند المناظر ابنهیثم، راهگشای فهم بسیاری از چارچوبهای نگارگری ایرانی است. در ادامه، بربنیان دستاوردهای المناظر، چرایی تأکید قدما را بر گونه دادن کاغذ، پیش از کتابت و نگارگری تبیین میکنیم.
ادامه مطلب ...
رسالۀ دکتری؛
نویسنده: مریم کشمیری؛
استاد راهنما: دکتر زهرا رهبرنیا؛
دانشگاه الزهرا (س)، دانشکدۀ هنر، گروه پژوهش هنر؛ تیرماه 1397.
ادامه مطلب ...
کتاب صور ملوک بنیساسان در ردیف خداینامههای پهلوی است که آن را تا سدههای نخست اسلامی، رونویسی میکردند و گاه به عربی برمیگرداندند. برخی نویسندگان دورۀ اسلامی به سنت تاریخنگاری مصور ساسانی اشاره کردهاند و برپایۀ سخن آنان، کتاب صور ملوک بنیساسان را یکی از این تاریخنگاریها میدانیم. حمزۀ اصفهانی در کتاب سنی ملوک الأرض و الأنبیا، شرح ریزبینانهای از نقاشیهای این کتاب ارائه میدهد. اصفهانی در فراز پایانی باب نخست، آنجا که به شهریاری ساسانی میپردازد، نامهای شهریاران و دو شهبانوی ساسانی را همراه با توصیف دقیق تنپوشهایشان میآورد. او برای توصیف جامهها، پنج واژه یا گروه واژگانی را برمیگزیند و تمامی شلوارها و پیراهنها را با همنشینی یکی از این پنجگانهها با رنگی ویژه (گاه بدون رنگ) بیان میکند: بِلَون؛ مُوَشَّح؛ وَشیِ بالذَّهب؛ وَشیِ مُدَنَّر؛ وَشیِ بِلَون.
این پژوهش بر دریافت صحیح این پنج گروه واژگانی برپایۀ شناخت ما از تاریخچۀ پارچههای دورۀ ساسانی متمرکز است.
ادامه مطلب ...
مریم کشمیری؛ با راهنمایی دکتر زهرا رهبرنیا، دانشگاه الزهرا (س)، دانشکدۀ هنر، مهرماه 1392.
پژوهش حاضر با هدف شناخت عوامل موثر بر پذیرش اجتماعی هنر مدرن و پیدایش هنر ملی آغاز شد. اهداف فرعی عبارتاند از ...
پارۀ نخست را اینجا بخوانید.
پارۀ دوم را اینجا بخوانید.
در ادامه، سومین فراز از پژوهش سابینا مارشال را دربارۀ پروژۀ دیوارنگاریهای شهری دوربان در آفریقای جنوبی بازخواهیم خواند (بار دیگر بر آزاد بودن ترجمه و تلاش در رساندن مفهوم برای خوانندۀ فارسیزبان تأکید میکنیم).
ادامه مطلب ...
نسخهنگارۀ «مستی لاهوتی و ناسوتی»، یکی از چند نگارۀ دیوان حافظ سام میرزاست که سلطان محمد، هنرمند دورۀ صفوی، آن را بربنیان بیتی از دیوان او (گرفته ساغر عشرت فرشتۀ رحمت/ ز جرعه بر رخ حور و پری گلاب زده) پرداخته است. موزۀ هنری دانشگاه هاروارد (مجموعۀ هنری فاگ، شمارۀ ثبت 1988.460.2؛ اثر را اینجا ببینید) و موزۀ متروپولیتن (شمارۀ ثبت 1988.430؛ اثر را اینجا ببینید)، بهگونهای مشترک، مالکیت این اثر را در اختیار دارند (برگرفته از توضیحات اثر در سایت موزۀ دانشگاه هاروارد). پرسشهای بیپاسخی که در جریان تبیین موقعیتها و شخصیتهای بازنموده در این اثر پیش میآید، آن را در جایگاه یکی از بحثبرانگیزترین آثار تاریخ نگارگری ایران جای داده است. از جملۀ این شخصیتها، سه نوازندۀ سویۀ چپ نگاره با چهرهها و پوششی نامتعارف است. این پژوهش با واکاوی مستندات تاریخی و دیداری، و بررسی جایگاه اجتماعی نوازندگان عصر صفوی، به تبیین شخصیتهای بازگفته میپردازد.
نویسندگان: ابوالقاسم دادور، مریم کشمیری
نشریۀ جلوۀ هنر دانشگاه الزهرا
دورۀ 9، ش 2، پاییز و زمستان 1396
صفحات 53 تا 62
ادامه مطلب ...